بررسی اثرات سرریز قیمت روغن بی ثبات در بورس سهام ایران با استفاده از مدل چند متغیره مبتنی بر موجک

نوسانات در بازار نفت می تواند به طور قابل توجهی بر بخش های مختلف اقتصاد تأثیر بگذارد ، مانند بورس سهام کشورهایی که به درآمد نفتی بسیار متکی هستند. قیمت نفت یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بیرونی مؤثر بر شاخص بورس اوراق بهادار ایران وابسته به نفت است. در این مقاله به بررسی اثرات سرریز قیمت نفت بر شاخص بورس اوراق بهادار ایران در هفته از مارس 2009 تا مارس 2020 می پردازیم. با استفاده از یک رویکرد تجزیه موجک سری زمانی ، مجموعه ای از قیمت های نفت اوپک و شاخص کل بورس سهام ایران به مقیاس های مختلف زمانی تجزیه شد (4 سطح) برای تجزیه و تحلیل سرریز بازار نفت به بازار سهام با استفاده از مدل چند متغیره Garch Tbekk. نتایج تأیید کرد که سرریز نوسانات از نفت به بورس سهام در تمام مقیاس های زمانی (کوتاه ، متوسط و بلند مدت) رخ داده است. با این حال ، سرریز در دراز مدت نسبت به کوتاه مدت برجسته تر است ، نشان می دهد که نوسانات بازار سهام به شدت تحت تأثیر نوسانات قیمت طولانی مدت روغن اگزوژن است. از این رو ، شوک های بازار نفت یکی از عوامل تأثیرگذار مؤثر بر تلاطم بازار سهام در ایران است.

روی نسخه خطی کار می کنید؟

مقدمه

بازار نفت یکی از اصلی ترین بازارهای جهان است که معمولاً بر بازارهای دیگر تأثیر می گذارد. به عبارت دیگر ، نوسانات قیمت نفت باعث افزایش فرسایش در بازارهای دیگر از جمله بازار سهام می شود ، هرچند که برعکس به طور معمول صحیح نیست. به عنوان یک کشور بزرگ صادرکننده نفت ، بخش های سیاسی ، اقتصادی و سایر بخش ها به طور قابل توجهی تحت تأثیر نوسانات قیمت نفت قرار دارند. این امر به دلیل درآمدهای نفت به عنوان یک مؤلفه اصلی بودجه دولت به طور غیرمستقیم بر سایر فعالیت های اقتصادی تأثیر می گذارد.

برای کشورهای گزارشگر نفت ، شوک قیمت نفت بر فعالیتهای اقتصادی تأثیر منفی می گذارد. افزایش قیمت نفت منجر به هزینه های بیشتر تولید می شود زیرا نفت یکی از مهمترین عوامل تولید است (Backus and Crucini 2000 ؛ Arouri et al. 2011). انتقال این هزینه های بالاتر به مصرف کنندگان باعث افزایش هزینه های مصرف کننده می شود و در نهایت منجر به کاهش تقاضا می شود. مصرف کمتر منجر به تولید کمتر و در نتیجه بیکاری بالاتر خواهد شد (Lardic and Mignon 2006). بورس سهام نسبت به هرگونه افزایش قیمت نفت خام و در نتیجه کاهش شاخص بورس اوراق بهادار در این کشورها واکنش منفی نشان می دهد (Sadorsky 1999).

مطالعات تجربی رابطه منفی بین قیمت نفت و بازده بازار سهام را بر اساس این واقعیت نشان داده اند که قیمت نفت به عنوان یک عامل ریسک برای بازار سهام در نظر گرفته می شود (جونز و کال (1996)). محققانی مانند فیلیس و همکاران.(2011)، چن (2010)، میلر و راتی (2009)، و اونیل و همکاران.(2008) شواهدی را ارائه کرده اند که این رابطه منفی را اثبات می کند، اگرچه برای کشورهای صادرکننده نفت، به نظر می رسد رابطه مستقیمی بین شوک های قیمت نفت و کارایی بازار سهام وجود دارد (اروری و راولت 2010).

بسیاری از محققان معتقدند که قیمت نفت به طور غیرمستقیم بر بازار سهام تأثیر می گذارد و شاخص های کلان اقتصادی این رابطه را تأیید می کند. Bjørnland (2000) معتقد است که افزایش قیمت نفت و در نتیجه افزایش درآمد کشورهای صادرکننده نفت بر عملکرد اقتصادی آنها تأثیر مثبت خواهد داشت. انتظار می رود افزایش درآمدها منجر به افزایش هزینه ها و سرمایه گذاری و تزریق منابع مالی به اقتصاد شود که به نوبه خود باعث افزایش تولید و کاهش بیکاری می شود. از این رو، بازارهای سهام تمایل به واکنش مثبت به چنین رویدادهایی دارند. ریزش نوسانات قیمت بازار نفت به بازار سهام می تواند بسته به مدت زمان (کوتاه، میان مدت و بلندمدت) متفاوت باشد. همچنین، شدت نوسانات یا شوک های بازار نفت در بازارهای سهام در مقیاس های زمانی مختلف متفاوت است.

با توجه به این مسائل و عدم تحقیق در مورد این موضوع در ایران، مقاله حاضر به بررسی اثرات سرریز نوسانات بین بازارهای نفت و سهام در بازه‌های زمانی مختلف می‌پردازد. این موضوع را در دوره‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت (فرکانس‌های مختلف) از طریق تبدیل موجک بررسی می‌کند و به دنبال آن بررسی سرریز نوسانات در هر مقیاس زمانی انجام می‌شود. مزیت اصلی این روش این است که اثرات سرریز در مقیاس های زمانی مختلف بررسی می شود و سرریز نوسانات در هر مقیاس زمانی به طور کامل و با جزئیات بررسی می شود.

بخش‌های بعدی به شرح زیر سازماندهی می‌شوند: ابتدا مرور ادبیات ارائه شده است، سپس روش‌شناسی مورد استفاده در مدل، تعاریف متغیرها و مراحل مختلف روش ارائه می‌شود. سپس برآوردهای مدل و تحلیل یافته ها ارائه می شود. در نهایت، نتایج به‌دست‌آمده همراه با پیامدهای سیاستی آنها گزارش می‌شوند.

بررسی ادبیات

مالک و حموده (2007) مکانیسم‌های انتقال شوک و نوسان را با استفاده از داده‌های قیمت روزانه بازارهای سهام در عربستان سعودی، کویت و بحرین و بازارهای جهانی نفت خام و همچنین بازار سهام ایالات متحده در سال‌های 1994-2001 با استفاده از GARCH و چند متغیره بررسی کردند. مدل های BEKKنتایج مطالعه آنها نشان می دهد که نوسانات بازار نفت به بازارهای سهام در خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی منتقل می شود. علاوه بر این، شوک ها در بازارهای سهام ایالات متحده نیز به طور غیرمستقیم بر نوسانات بازارهای سهام خلیج فارس تأثیر می گذارد.

پارک و راتی (2008) اثرات شوک های قیمت نفت بر بازارهای سهام ایالات متحده و 13 کشور اروپایی را برای دوره های 1986-2005 با استفاده از مدل خود رگرسیون برداری (VAR) بررسی کردند و دریافتند که شوک ها به طور قابل توجهی بازده سهام را کاهش می دهند. بازارهای اروپاییهمچنین شوک های قیمت نفت در مقایسه با نرخ بهره، تأثیر بیشتری بر تغییرپذیری بازده سهام در ایالات متحده و سایر کشورها دارد.

یوینگ و مالیک (2010) سرریز نوسانات بین نفت و بازارهای سهام (انتخابی) را از سال 1993 تا 2008 با استفاده از مدل دو متغیره GARCH بررسی کردند. نتایج نشان داد که شکست‌های ساختاری در سرریز نوسان قیمت نفت وجود دارد و شوک‌های قیمت نفت تأثیر اولیه قوی‌تری دارند اما سریع‌تر از آنچه قبلا تصور می‌شد ناپدید می‌شوند.

فیلیس و همکاران(2011) همبستگی های متغیر زمانی بین بازار سهام و قیمت نفت را برای کانادا، مکزیک و برزیل به عنوان کشورهای صادرکننده و ایالات متحده، آلمان و هلند به عنوان واردکننده با استفاده از مدل DCC-GARCH-GJR برای سال های 1987-2009 بررسی کردند. آنها هیچ تفاوتی در همبستگی پویا بین قیمت نفت و سهام برای هر دو گروه از کشورها پیدا نکردند. همچنین شوک‌های قیمت نفت در سمت عرضه تأثیری بر رابطه بین سهام و بازارهای نفتی نداشت، اگرچه معادله سمت تقاضا تأثیر بیشتری را بر همبستگی بین دو مجموعه قیمت نشان داد.

اروری و همکاران(2011) سرریزهای نوسانات قیمت نفت و بازارهای سهام در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) را از ژوئن 2005 تا فوریه 2010 با استفاده از مدل VAR-GARCH بررسی کرد و اثرات سرریز قابل توجهی را بین این دو یافت.

اوارطانی و مغیره (2013) اثر سرریز نوسانات پویا بین نفت و بازارهای سهام در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را در سال 2004-2012 مورد مطالعه قرار دادند. آنها متوجه اثرات سرریز نوسانات نامتقارن دو جهته بین دو بازار شدند و بازارهای نفت به احتمال زیاد بر سایر بازارها از نظر بازده و نوسانات تأثیر می گذارد.

چانگ و همکاران.(2013) بر اساس بازده روزانه FTSE100 ، NYSE ، Dow Jones و S& P 500 بازار و همچنین نقطه ، قیمت های روزانه Brent و WTI نفت خام از 2 از 2 بازار نوسانات بین بازارهای نفتی مالی و خام را بررسی کرد. ژانویه 1998 تا 4 نوامبر 2009. نتایج آنها شواهد کمی در مورد سرریز نوسانات بین دو بازار نشان داد.

Ewing and Malik (2016) نوسانات قیمت نفت و قیمت سهام بورس ایالات متحده را از نظر عدم موفقیت ساختاری از 1 ژوئیه 1996 تا پایان ژوئن 2013 با استفاده از یکنواخت و دو متغیره گارچ مورد مطالعه قرار دادند. آنها مشخص کردند که خرابی های ساختاری درون زا بوده و نتیجه گرفته اند که بین قیمت نفت و بورس سهام هیچگونه نوسان نوسانات وجود ندارد. با این حال ، با درج نارسایی ساختاری در مدل ، سرریزهای نوسان فشرده مشاهده می شود.

هوانگ و همکاران.(2015) رابطه پویا چند مقیاس بین قیمت نفت خام و بازار سهام در چین را با استفاده از تجزیه و تحلیل موجک و مدل خودکار وکتور وکتور VAR بررسی کرد. شواهد آنها حاکی از رابطه علیت دو طرفه بین بسیاری از بخش های شاخص بورس (به جز سلامتی ، آب ، برق و مصرف) و قیمت نفت خام در طول کوتاه ، متوسط و طولانی است. آنها دریافتند که اثرات شوک قیمت نفت خام در بخش های مختلف در افق زمانی مختلف متفاوت است.

Khalfaoui و همکاران.(2015) با ترکیب مدل چند متغیره گارچ و تجزیه و تحلیل موجک ، رابطه بین بازار نفت خام (WTI) و بازارهای سهام کشورهای G-7 را در افق زمانی مختلف بررسی کرد. نتایج نشان داد که سرریز قابل توجهی بین دو بازار و همچنین همبستگی های متغیر برای جفت های مختلف بازار وجود دارد.

AIMER (2016) در مورد همبستگی مشروط و نوسانات سرریز بین شوک قیمت نفت و شاخص های بازار سهام در کشورهای خاورمیانه طی سالهای 2000-2015 با استفاده از مدل های چند متغیره GARCH (BEKK-GARCH و DCC-GARCH) بررسی کرد. نتایج نشان می دهد که اثرات قابل توجهی از قیمت نفت تگزاس (WTI) در شاخص های سهام هر دو کشور صادرات نفت و واردات را نشان می دهد. نتایج همچنین نشان می دهد که همبستگی پویا بین دو عامل در هر دو نوع اقتصاد متفاوت نیست.

ممی پور و فلی (2017) با استفاده از تحلیل تجزیه واریانس پیشنهادی دیبولد و یلماز (2012) در چارچوب یک مدل VAR تعمیم یافته به بررسی اثرات سرریز قیمت نفت بر بازده 37 صنعت منتخب در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. با تفکیک بازارهای نفت به رژیم‌های با نوسان زیاد و کم با استفاده از مدل سوئیچینگ مارکوف، تأثیرات کمتری از نوسانات بازار نفت بر روی بازار سهام در رژیم نوسان کم یافتند.

پینگ و همکاران(2018) همبستگی مشروط پویا (DCC) را بین قیمت نفت کوره و بازارهای سهام آتی و انرژی در چین در مقایسه با ایالات متحده بررسی کرد. آنها دریافتند که سرریز نوسانات بین سه بازار در چین کمتر از ایالات متحده است. علاوه بر این، آنها یک اثر دو طرفه از سرریزهای نوسان بین نفت کوره و بازارهای آتی نفت کوره و همچنین بازارهای سهام نفت کوره و انرژی دریافتند، در حالی که اثرات بازار سهام انرژی بر بازار آتی نفت کوره یک طرفه بود.

بوتشکان و محسنی (2018) همبستگی مشروط پویا و سرریز نوسان بین بازده قیمت نفت خام و شاخص سهام توسط بابا، انگل، کرونر و کرافت (BEKK)، همبستگی شرطی پویا (DCC)، همبستگی شرطی ثابت (CCC) را بررسی کردند. و مدل GARCH چند متغیره. آنها یک همبستگی مشروط بین اثرات نوسانات-سرریز قیمت نفت بر شاخص سهام پیدا کردند.

کریمی و همکاران(2018) اثر سرریز نفت بر بازارهای بورس اوراق بهادار تهران را با استفاده از مدل‌های GARCH چند متغیره بررسی کرد. آنها به رابطه بین بازار نفت و بورس قبل و بعد از تحریم های نفتی اشاره کردند. بر اساس نتایج، ایران به وضوح به نفت وابسته است و اثرات آن بر بازارهای مالی مختلف از جمله بورس اوراق بهادار مشاهده می شود.

خلفاوی و همکاران(2019) سرریز نوسان بین نفت و بازارهای سهام کشورهای واردکننده و صادرکننده نفت را با استفاده از نسخه‌های متقارن و نامتقارن DCC و مدل‌های DCC همبسته (cDCC) مورد مطالعه قرار داد. به طور کلی، نتایج نشان داد که شوک‌های تاخیری قیمت نفت بر کشورهای واردکننده نفت تأثیر می‌گذارد و بین بازارهای سهام هر دو گروه از کشورها وابستگی متقابل معناداری وجود ندارد.

سیویک و همکاران(2021) اثرات سرریز نوسان بین قیمت نفت خام و بازده بازار سهام در عربستان سعودی را با استفاده از عملیات آپارچ بررسی کرد و یک رابطه علیت یک طرفه بین این دو عامل پیدا کرد.

کریمی و همکاران.(2020) همبستگی های شرطی متقارن و نامتقارن بین نوسانات قیمت نفت و بازار سهام در منطقه خلیج فارس با همبستگی شرطی پویا (DCC) و همبستگی شرطی پویا نامتقارن (ADCC) ارزیابی کرد. نتایج حاکی از همبستگی مشروط پویا نامتقارن بین بازار سهام ایران و دبی و همبستگی شرطی پویا متقارن بین بازار سهام عربستان سعودی و قیمت نفت خام اوپک است. علاوه بر این ، بر اساس نتایج ، یک همبستگی شرطی پویا متقارن بین بازار سهام قطر و دبی و یک همبستگی شرطی پویا نامتقارن بین بازار سهام سعودی و روغن خام برنت تشخیص داده شد.

منسی و همکاران.(2022) سرریزهای نوسانات بین بازار سهام ایالات متحده (شاخص S & P500) و هر دو روغن و طلا را قبل و در طول بحران بهداشت جهانی (GHC) ، یعنی همه گیر Covid-19 بررسی کرد. نتایج نشان داد که همبستگی منفی (مثبت) بین S& P500 و طلا (روغن). همبستگی مشروط متغیر زمان بین بازارها در طول همه گیر COVID-19 بیشتر بود. علاوه بر این ، طلا سود تنوع بیشتری نسبت به روغن در طول بیماری همه گیر ارائه می دهد. محافظت از هزینه های گران قیمت در طی یک بیماری همه گیر در مقایسه با قبل درک می شود. برای کلیه دوره های زیر که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است ، روغن اثربخشی حفاظت بالاتر (HE) نسبت به طلا را ارائه می دهد. برای هر دو روغن و طلا ، وی در هنگام شیوع COVID-19 پایین تر تشخیص داده شد.

بررسی ادبیات مطالعات تجربی در مورد سرریز نوسانات بین بازار نفت و بازار سهام ایران نشان داد که چندین مطالعه این موضوع را پوشش داده است. قابل توجه ترین مطالعات شامل Mamipour و Feli (2017) ، Fotros و Hoshidari (2017) ، Karimi و همکاران است.(2018) ، بوتشکان و محسنی (2018) ، کریمی و همکاران.(2020) ، و تهران و همکاران.(2021). این مطالعات سعی در بررسی رابطه بین بازار نفت و بازار سهام ایران داشت ، بیشتر با تمرکز بر دوره های رونق و رکود اقتصادی ، دوره های قبل و بعد از تحرک و بازارهای مختلف سهام. نتایج نشان داد که رابطه معنی داری بین بازار روغن و سهام وجود دارد. با این حال ، آنها اثرات ناپایداری بازار نفت را در بازار سهام ایران در مقیاس های مختلف زمانی (کوتاه ، میان مدت و بلند مدت) نادیده گرفتند ، در حالی که چنین سرریزها ممکن است در دوره های مختلف متفاوت باشد و آگاهی سرمایه گذار از این مسئله می تواند بر رفتار آنها تأثیر بگذارددر بازارهای مالیبنابراین ، این مطالعه با هدف بررسی تأثیر نوسانات بازار نفت در بازار سهام در مقیاس های مختلف.

بنابراین ، از طریق تبدیل موجک ، داده های مربوط به قیمت نفت و کل شاخص بازار سهام در مقیاس های زمانی مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در این فرآیند ، متغیرها به مقیاس های زمانی مختلف تجزیه می شوند و سرریز نوسانات بین دو بازار با استفاده از روش GARCH-TBEKK مورد بررسی قرار می گیرد. علاوه بر این ، یکی دیگر از جنبه های نوآورانه این تحقیق ، استفاده از یک ماتریس مثلثی پایین (مدل TBEKK) است که برای مدل سازی معادله واریانس-کواریانس استفاده شده است. قیمت نفت به عنوان درون زا در مدل BEKK درمان می شود ، در حالی که در مدل BEKK مثلثی ، آنها به عنوان اگزوژن درمان می شوند. به عبارت دیگر ، فرض بر این است که هیچ اثر سرریز از بازار سهام ایران به بازار نفت وجود ندارد ، هرچند که برعکس امکان پذیر است. این روش با در نظر گرفتن تنها یک طرف که واقعاً در اقتصاد اتفاق می افتد ، منجر به نتایج دقیق تر در مورد تجزیه و تحلیل سرریز می شود. از این رو ، درمان قیمت نفت به عنوان یک متغیر اگزوژن برای بررسی اثرات سرریز آن بر بازار سهام ایران در مقیاس های مختلف زمانی نشان دهنده سهم این مقاله است.

روش شناسی

اول ، سری زمانی با استفاده از تبدیل موجک و نوسانات یا صداهای آنها در سطوح مختلف تجزیه شد. سپس سرریزهای نوسانات در دو بازار با استفاده از مدل GARCH-TBEKK مورد بررسی قرار گرفت.

تبدیل موجک

برخی از خصوصیات سری زمانی در حوزه زمانی قابل مشاهده نبود و با انتقال آنها به حوزه های دیگر قابل تجسم است. تبدیل موجک ابزاری مفید است که در آن توابع موج شکل یک سری زمانی را به یک سری ضرایب تجزیه می کنند. این گروه از کارکردها با جابجایی یک تابع اساسی موجک به نام Wavelet Mother یا با تجزیه و تحلیل موجک ایجاد می شود (Mallat 1999). موجک دارای دو جفت کارکرد است: موجک پدر (به عنوان یک تابع تقریب) که نماد A و موجک مادر (به عنوان یک تابع جزئیات) ارائه شده به عنوان نماد D. در حال حرکت عملکرد موجک اصلی یا آنالایزر عملکرد موجک را ایجاد می کند. هر مجموعه از ضرایب موجک بخشی از سری زمانی را در مقیاس متفاوت ارائه می دهد. توانایی موجک ها در استفاده از سری زمانی و مقیاس آنها به آنها امکان می دهد همزمان روی حوزه های زمان و فرکانس تمرکز کنند. مهمترین مسئله در استفاده از تبدیل موجک ، انتخاب عملکرد اساسی موجک ، یعنی مادر یا موجک آنالایزر است.

توابع موجک به طور کلی به دو توابع موجک مداوم و گسسته طبقه بندی می شوند. موجک HAAR یک تابع موجک گسسته محسوب می شود. از آنجا که داده های اقتصادی گسسته است ، از عملکرد موجک HAAR در این مطالعه استفاده می شود. نمونه ای از گسترش موجک HAAR در شکل 1 نشان داده شده است.